De invloed van de CEO (Chief Executive Officer) op de interne organisatie en het bedrijfsresultaat is voor een belangrijk deel afhankelijk van zijn narcistische persoonlijkheid. Een topbestuurder die over een flinke dosis eigenliefde beschikt is goed voor een bedrijf, maar een overdosis van
deze karaktertrek kan desastreuze gevolgen hebben. Zo lijden de financiële resultaten eronder, komt fraude vaker voor bij hoog narcistische CEO’s, en ook krijgt dit type topbestuurders minder tegengas van de rest van het bestuur. Grote ondernemingen doen er daarom goed aan een
narcismemeting op te nemen in de corporate-governancecode.
Narcisme verwijst naar de mooie, trotse en gevoelloze Narcissus die de
liefde van de nimf Echo weigert en daarvoor door Aphrodite wordt gestraft met voortdurende zelfliefde. Deze gaat zo ver dat hij verliefd wordt op zijn eigen spiegeling in het water en uiteindelijk verdrinkt omdat hij zich steeds verder vooroverbuigt.
Tegenwoordig wordt narcisme algemeen gebruikt als omschrijving van zelfliefde, met als bijbehorende persoonlijkheidskenmerken: ijdelheid,
hybris (overmatig optimisme, arrogantie en trots), zelfachting, zelfvertrouwen, dominantie, ambitie, egoïsme en gebrek aan empathie.
Factoren voor narcisme
Er zijn vier factoren voor narcisme:
Autoriteit: ‘Ik ben het middelpunt van de aandacht.’
Superioriteit: ‘Ik ben beter dan anderen.’
Zelfbewondering: ‘Ik ben geweldig, fenomenaal en speciaal.’
Alleenrechthebbend: ‘Ik eis het respect waar ik recht op heb.’
Opvallend aan narcisten is dat zij naar buiten toe weliswaar overlopen van geloof in eigen kunnen, maar innerlijk juist geteisterd kunnen worden door gebrek aan zelfachting en zelfvertrouwen. Die ‘tekortkomingen’
compenseren ze dan weer door zich aan de buitenwereld als heel belangrijk te presenteren.
Zodoende zijn narcisten steeds op zoek naar bevestiging van hun superioriteit. Dit wordt de narcistische paradox genoemd. Narcisme is een essentiële voorwaarde voor effectief leiderschap. Zelfwaardering, het
vermogen en de wil om gezag uit te oefenen over anderen en hen te motiveren zijn nu eenmaal onmisbare eigenschappen voor een leider. Het is dan ook niet vreemd dat bij bestuursvoorzitters een narcistische inslag
eerder regel dan uitzondering is. Maar te veel narcisme bij de CEO leidt tot een overmatige zucht naar macht en erkenning, en schaadt op den duur de organisatie.
Zonnekoningen
Bestuursvoorzitters kunnen worden ingedeeld op een schaal van laag tot hoog narcistisch. De titel ‘Zonnekoning’ (naar de legendarische koning Lodewijk XIV) is voorbehouden aan bestuursvoorzitters die hoog
scoren op de narcismeschaal.
Over het onderzoek
Ons onderzoek ‘De Zonnekoning, meting en impact’ is gebaseerd op Amerikaanse publicaties en gegevens. Het legt verbanden tussen de narcistische persoonlijkheidsdimensie van bestuursvoorzitters uit de Standard & Poor-500 en de prestaties van hun bedrijf in de periode 1992 tot en met 2008. We brengen voor het eerst op grote schaal en met behulp van objectieve indicatoren de narcistische persoonlijkheidsdimensie bij CEO’s in kaart. Daartoe hebben we narcisme gemeten met vijftien indicatoren die de narcistische persoonlijkheid kunnen meten. Deze indicatoren zijn objectief vast te stellen door de sporen te onderzoeken die narcisten achterlaten in hun dagelijkse functioneren. Zie figuur ‘Oorzaken en gevolgen van CEO-narcisme’.